تاریخچه هوش مصنوعی از ابتدا تا امروز

تاریخچه هوش مصنوعی از ابتدا تا امروز : هوش مصنوعی یک حوزه از علوم کامپیوتر است که به دلیل کاربردهای گسترده‌ای که در زندگی انسان دارد، به شدت شناخته شده است. این اصطلاح به عنوان یک شاخه نوین در حوزه فناوری اطلاعات محسوب می‌شود. با این حال، با مراجعه به تاریخچه هوش مصنوعی و داستان‌های کهن، می‌توان به این نتیجه رسید که تلاش برای ساخت موجودات مصنوعی با هوش و توانمندی‌های انسانی، همواره مورد توجه انسان بوده است. این تلاش به منظور ایجاد موجودات مصنوعی که قابلیت انجام وظایف با هوش انسان را داشته باشند، به عنوان هوش مصنوعی شناخته می‌شود.

در این مقاله، قصد داریم به تاریخچه هوش مصنوعی بپردازیم و رویدادهای مهم و نقاط عطف این حوزه را بررسی کنیم. همچنین، می‌خواهیم بررسی کنیم که ایده مفهوم هوش مصنوعی امروزی از کجا نشات گرفته و چگونه پیشرفت‌های آن تحولاتی را در پی داشته است با سامانه محتوا با من همراه باشید.

پدر هوش مصنوعی کیست؟

چه کسی را می‌توان مخترع و سازنده هوش مصنوعی دانست؟ جان مک کارتی (John McCarthy) برای اولین بار سال 1956 در کنفرانس تابستانی کالج دارتموث، کلمه هوش مصنوعی را اختراع کرد. جان مک‌کارتی یک دانشمند برجسته آمریکایی بود که در زمینه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی تحقیق می‌کرد. مک کارتی به خاطر تلاش‌های فراوان در توسعه علوم کامپیوتر و هوش مصنوعی، در سال ۱۹۷۱ جایزه تورینگ را از آکادمی علوم رایانه و اطلاعات IEEE دریافت کرد به همین دلیل از مک کارتی به عنوان پدر هوش مصنوعی یاد می‌کنند.‌

چگونگی پیدایش هوش مصنوعی

در نیمه اول قرن بیستم برای اولین بار مفهوم ربات‌های دارای هوش توسط داستان‌های علمی و تخیلی آن روزها به جامعه معرفی شد. مردم با داستان جادوگر شهر اُز با کاراکتر آدم آهنی آشنا شدند و در فیلم متروپولیس با کاراکتر ماریا که یک ربات انسان نما بود، مفهوم ربات‌های داری هوش به اوج خود رسید. در دهه 1950 میلادی، تاریخ شاهد نسلی از دانشمندان، ریاضی دانان و فیلسوفانی خارق العاده بود که ذهن آنها مجذوب مفهوم هوش مصنوعی شده بود. یکی از این افراد خارق العاده، آلن تورینگ دانشمند بریتانیایی بود.

به گفته تورینگ، انسان‌ها از طریق اطلاعات موجود اقدام به حل مشکلات یا تصمیم گیری می‌کنند. پس چرا ماشین‌ها نتوانند از چنین فرآیندی بهره ببرند؟ این مسئله چهار چوب منطقی مقاله‌ای با نام محاسبات و هوش ماشینی بود که توسط تورینگ در سال 1950 منتشر منتشر شد. در این مقاله تورینگ به بررسی نحوه ساخت ماشین‌های دارای هوش مصنوعی پرداخت و راه‌های برای آزمایش هوشمندی ربات‌های داری هوش پرداخت، آزمایشی که به آزمون تورینگ معروف شد.

تاریخچه هوش مصنوعی

آغاز تفکرات اولیه هوش مصنوعی‌: سال‌های 1950-1900

در اوایل دهه 1900، موج جدیدی ایجاد شد که حول محور ایده انسان مصنوعی بود. آنقدر که دانشمندان به این فکر افتادند که آیا می‌شود «مغز مصنوعی» ساخت؟ برخی از سازندگان نسخه‌هایی از آنچه را که ما اکنون «ربات» می‌نامیم ساختند (کلمه ربات برای اولین بار در یک نمایشنامه چک در سال 1921 ابداع شد) اگرچه اکثر آن‌ها نسبتاً ساده بودند اما می‌توانستند حالت صورت خود را ایجاد تغییر بدهند و راه بروند.

تولد هوش مصنوعی: سال‌های 1956-1950

در این بازه زمانی بود که علاقه به هوش مصنوعی به اوج خود رسید. آلن تورینگ مقاله خود را با عنوان «ماشین‌های رایانه‌ای و هوش» منتشر کرد که در نهایت به آزمون تورینگ تبدیل شد که متخصصان از آن برای اندازه‌گیری هوش رایانه‌ای استفاده می‌کردند. در همین سال‌ها اصطلاح «هوش مصنوعی» ابداع و و به عنوان یک اصطلاح در جامعه شناخته شد.

سال 1955؛ جان مک‌کارتی ، پدر علم و دانش تولید ماشین‌های هوشمند و سازنده ی هوش مصنوعی، یک کارگاه آموزشی در دارتموث در مورد هوش مصنوعی و استفاده از اصطلاح هوش مصنوعی برگزار کرد.

بلوغ هوش مصنوعی: سال‌های 1979-1957

دهه  1970 شاهد پیشرفت‌های چشمگیری در این خصوص بود، مانند ساخت اولین ربات انسان‌نما در ژاپن  و اولین نمونه از یک وسیله نقلیه خودکار توسط یک دانشجوی فارغ‌التحصیل رشته مهندسی. با این حال، در پیشینه هوش مصنوعی این سال‌ها زمان مبارزه برای جلوگیری از تحقیقات هوش مصنوعی نیز بود، زیرا بعضی از دولت‌ها از جمله ایالات‌متحده علاقه چندانی به ادامه تأمین مالی تحقیقات هوش مصنوعی نشان نمی‌دادند.

تاریخ‌های مهم در این بازه زمانی تاریخچه هوش مصنوعی عبارتند از:

• سال 1958: جان مک کارتی زبان برنامه‌نویسی هوش مصنوعی  LISP (مخفف List Processing) را ابداع کرد، اولین زبان برنامه‌نویسی برای تحقیقات هوش مصنوعی، که هنوز هم تا به امروز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
• سال 1961: آرتور ساموئل اصطلاح «یادگیری ماشینی» را در مورد آموزش دادن به ماشین‌ها برای بازی شطرنج ابداع کرد.
• سال 1961: اولین ربات صنعتی به نام Unimate شروع به کار بر روی یک خط مونتاژ در جنرال موتورز نیوجرسی کرد که وظیفه حمل‌ونقل قطعات قالب و جوشکاری روی اتومبیل‌ها را برعهده داشت (انجام این کار برای نیروی انسانی بسیار خطرناک تلقی می‌شد)
• سال 1965: ادوارد فایگنبام و جاشوا لدربرگ اولین «سیستم خبره» را ابداع کردند که نوعی هوش مصنوعی بود و برای تکرار توانایی‌های تفکر و تصمیم‌گیری متخصصان برنامه‌ریزی شده بود.
• سال 1966: جوزف وایزنبام اولین «ربات چت» که بعدها به ربات چت کوتاه معروف شد را ابداع کرد.
• سال 1968: الکسی ایواخننکو، ریاضیدان اهل شوروی، «روش گروهی مدیریت داده‌ها» را در مجله Avtomatika منتشر کرد. او رویکرد جدیدی را برای هوش مصنوعی پیشنهاد داده بود که بعدها تبدیل به تئوری شد که ما اکنون به عنوان «یادگیری عمیق» می‌شناسیم.
• سال 1973: یک ریاضیدان به نام جیمز لایت هیل گزارشی به شورای علمی بریتانیا ارائه و تأکید کرد که پیشرفت‌ها در زمینه هوش مصنوعی به اندازه‌‌ای که دانشمندان وعده داده بودند چشمگیر نبوده و همین امر منجر به کاهش حمایت و بودجه برای تحقیقات هوش مصنوعی از سوی دولت بریتانیا شد.
• سال 1979: انجمن آمریکایی هوش مصنوعی که اکنون آن را با عنوان «انجمن پیشرفت هوش مصنوعی AAAI»  شناخته می‌شود، تأسیس شد.

رونق هوش مصنوعی: سال‌های 1987-1980

در تاریخچه ی هوش مصنوعی دهه 1980 دوران رشد سریع بود که بعد از آن «رونق هوش مصنوعی» نام‌گذاری گردید. در این پیشرفت‌ها که از طریق تحقیقات و بودجه اضافی دولت برای حمایت از محققان حاصل شد، تکنیک‌های یادگیری عمیق و استفاده از سیستم خبره، محبوبیت بیشتری پیدا کرد زیرا به کامپیوترها اجازه می‌دادند از اشتباهات خود درس و پس از آن تصمیم‌ مستقل بگیرند.

تاریخ‌های مهم در این بازه زمانی عبارتند از:

• سال 1980: اولین کنفرانس AAAI در استنفورد برگزار گردید و اولین سیستم خبره به نام XCON (پیکربندی خبره) وارد بازار تجاری شد. این سیستم برای کمک به سفارش سیستم‌های کامپیوتری با انتخاب خودکار اجزا بر اساس نیاز مشتری طراحی شده بود.
• سال 1981: دولت ژاپن 850 میلیون دلار به پروژه نسل پنجم کامپیوتر اختصاص داد. هدف آن‌ها ایجاد کامپیوترهایی بود که بتوانند ترجمه کنند، به زبان انسانی صحبت کنند و استدلال را در سطح انسانی بیان کنند.
• سال 1984: AAAI در مورد «زمستان هوش مصنوعی» هشدار داد که در آن بودجه و علاقه به هوش مصنوعی کاهش می‌یابد در نتیجه تحقیقات را به طور قابل توجهی دشوارتر می‌کند.
• سال 1986: ارنست دیکمن و تیمش در دانشگاه بوندسوئر مونیخ اولین خودروی بدون راننده (ماشین رباتی) را ساختند و به نمایش گذاشتند. این ماشین قادر بود تا 55 مایل در ساعت در جاده‌هایی رانندگی کند که موانع یا رانندگان انسانی نداشته باشد.
• سال 1987: اولین سیستم مشاوره مدیریتی استراتژی که یک سیستم تخصصی پیچیده با بیش از 3000 قانون بود راه‌اندازی شد.

زمستان هوش مصنوعی: سال‌های 1993-1987

همانطور که AAAI هشدار داده بود، زمستان هوش مصنوعی رسید. این اصطلاح به دوره‌ای گفته می‌شد که علاقه مصرف‌کننده عمومی و خصوصی به هوش مصنوعی کم شد و نتیجه این اتفاق به کاهش بودجه تحقیقاتی و پیشرفت‌ در کارهای مربوطه منجر شد.

هم سرمایه‌گذاران خصوصی و هم دولت علاقه خود را به هوش مصنوعی از دست دادند و بودجه خود را به دلیل هزینه بالا در مقابل بازده ظاهرا کم متوقف کردند. زمستان هوش مصنوعی به دلیل برخی عقب‌نشینی‌ها در بازار ماشین‌ها و سیستم‌های خبره، از جمله پایان پروژه نسل پنجم، کاهش ابتکارات محاسباتی استراتژیک و کاهش سرعت در استقرار سیستم‌های خبره به وجود آمد.

رشدِ دوباره هوش مصنوعی: سال‌های 2011-1993

علی‌رغم کمبود بودجه در طول زمستان هوش مصنوعی، اوایل دهه 90 گام‌های چشمگیری در تحقیقات هوش مصنوعی برداشته شد. از جمله معرفی اولین سیستم هوش مصنوعی که می‌توانست یک شطرنج باز حرفه‌ای را شکست بدهد. تاریخچه هوش مصنوعی در این دوره نوآوری‌هایی مانند اولین جاروبرقی هوشمند به نام رومبا و اولین نرم افزار تجاری تشخیص گفتار در کامپیوترهای ویندوزی را در کارنامه خود دارد. در این سال‌ها افزایش علاقه و به دنبال آن افزایش بودجه برای تحقیقات باعث پیشرفت بیشتر در زمینه هوش مصنوعی شد.

تاریخ‌های مهم در این بازه زمانی عبارتند از:

• سال 1997: Deep Blue طراحی شده توسط شرکت IBM قهرمان شطرنج جهان، گری کاسپاروف، را در یک مسابقه تبلیغاتی شکست داد و به این ترتیب اولین برنامه‌ای شد که یک قهرمان شطرنج انسانی را مغلوب می‌کرد.
• سال 1997: ویندوز یک نرم‌افزار تشخیص گفتار توسعه یافته توسط Dragon Systems منتشر کرد.
• سال 2000: پروفسور سینتیا اهل بریزیل، اولین رباتی را ابداع کرد که قادر بود احساسات انسان را با چهره خود شبیه سازی کند که شامل چشم‌ها، ابروها، گوش‌ها و دهان می‌شد. این ربات کیسمت نام داشت.
• سال 2002: اولین جاروبرقی هوشمند به نام رومبا (Roomba) به بازار عرضه شد.
• سال 2003: دو مریخ‌نورد به نام‌های «فرصت» و «کنجکاوی» برروی سیاره مریخ فرود آمدند و بدون دخالت انسان در سطح سیاره حرکت کردند.
• سال 2006: شرکت‌هایی مانند توییتر، فیس‌بوک و نتفلیکس شروع به استفاده از هوش مصنوعی به عنوان بخشی از الگوریتم های تبلیغاتی و تجربه کاربری (UX) خود کردند.
• سال 2010: شرکت مایکروسافت Xbox 360 Kinect را راه‌اندازی کرد، اولین سخت‌افزار بازی که برای ردیابی حرکت بدن و ترجمه آن به جهت‌های بازی طراحی شده بود.
• سال 2011: یک کامپیوتر NLP به نام واتسون که برای پاسخگویی به سوالات توسط شرکت IBM برنامه‌ریزی شده بود، در یک بازی تلویزیونی در دو نفر از برنده‌های برنامه قبل را مغلوب خود کرد.
• سال 2011: شرکت اپل، از اولین دستیار مجازی محبوب خود به نام سیری رونمایی کرد.

هوش عمومی مصنوعی از سال 2012 تا کنون

این روزها شاهد آخرین پیشرفت‌های هوش مصنوعی از جمله افزایش ابزارهای متداول هوش مصنوعی، مانند دستیاران مجازی، موتورهای جستجو و غیره هستیم.

تاریخ‌های مهم در این بازه زمانی عبارتند از:

• سال 2012: دو محقق به نام‌های جف دین و اندرو نگ از شرکت گوگل یک شبکه عصبي را طراحی کردند که گربه‌ها را بدون برچسب و بدون اطلاعات پس زمینه در تصویر تشخیص می‌داد.
• سال 2015: ایلان ماسک، استیون هاوکینگ و استیو وزنیاک به همراه بیش از 3000 نفر دیگر نامه‌ای سرگشاده به سیستم‌های دولتی جهان امضا کردند که در آن توسعه و استفاده از سلاح‌های خودکار برای اهداف جنگی ممنوع شود.
• سال 2016: شرکت Hanson Robotics یک ربات انسان‌نما به نام سوفیا ساخت که اولین شهروند ربات شناخته شد. سوفیا اولین ربات باهوشي بود که با ظاهری شبیه انسان، توانایی دیدن و تکرار احساسات و همچنین برقراری ارتباط داشت.
• سال 2017: فیس‌بوک، دو چت ربات هوش مصنوعی را برنامه‌ریزی کرد تا مکالمه کنند و نحوه مذاکره را بیاموزند، اما بعد از مدتی مجبور شد آن‌ها را به دلیل مکالمات عجیب و غریبی که با زبان دیگری با یکدیگر داشتند از کار بیاندازد.
• سال 2018: گروه فناوری هوش مصنوعی چینی به نام علی‌بابا، موفق شد در آزمون خواندن و درک مطلب استنفورد، هوش انسان را شکست بدهد.
• سال 2019: هوش مصنوعی آلفا استار گوگل در بازی ویدیویی StarCraft 2 موفق شد از بازیکنان حرفه‌ای این بازی بهتر عمل کند و برنده بشود.
• سال 2020: کمپانی هوش مصنوعی OpenAI آزمایش بتا GPT-3 را آغاز کرد، مدلی که برای ایجاد کد، ترجمه متون، تولید محتوا و پاسخ به سؤالات و سایر کارهای نوشتاری به کاربران کمک زیادی می‌کند.
• سال 2021: کمپانی Open AI هوش مصنوعی DALL-E را توسعه داد، که می‌تواند تصاویر را به پردازش و درک کرده و زیرنویس‌های دقیقی تولید کند. این اقدام باعث شد تا هوش مصنوعی یک قدم به درک دنیای بصری نزدیک‌تر شود.
• در سال 2022 و 2023 اوج فناوری های هوش مصنوعی مانند chatgpt ،Gemeni و غیره پدید آمدند.

هوش مصنوعی فراگیر

در عصر حاضر، شاهد ظهور و رشد پدیده‌ای به نام کلان داده هستیم. این اصطلاح به حجم عظیمی از داده‌های متنوع اشاره دارد که پردازش آنها با روش‌های سنتی امکان‌پذیر نیست. حجم انبوه از این داده‌ها می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در اختیار قرار دهد که در گذشته دسترسی به آنها محدود بود.

هوش مصنوعی نیز در سال‌های اخیر پیشرفت‌های چشمگیری داشته است، که عمدتاً به لطف توانمندی‌های استثنایی کلان داده به وجود آمده است. این پیشرفت‌ها، هوش مصنوعی را قادر به شناسایی الگوها و روابط پیچیده در داده‌ها کرده است که با روش‌های سنتی قابل انجام نبوده است.

این پیشرفت‌ها در هوش مصنوعی، کاربردهای گسترده‌ای را در صنایع مختلف ایجاد کرده است. هوش مصنوعی امروزه در زمینه‌های متنوعی از جمله بازاریابی، بانکداری، سرگرمی، پزشکی و تولید استفاده می‌شود.

با توجه به پیشرفت‌های روزافزون هوش مصنوعی، می‌توان نتیجه گرفت که این فناوری در آینده نقشی پررنگ‌تر در زندگی ما ایفا خواهد کرد. همان‌طور که در گذشته ماشین‌ها، کامپیوترها و تلفن‌های هوشمند زندگی ما را متحول کردند، هوش مصنوعی نیز در آینده تأثیرات عمیقی بر زندگی ما خواهد گذاشت.

بنابراین، لازم است که ما با هوش مصنوعی آشنا شویم و از مزایای آن بهره‌مند شویم. صنایع و کسب‌وکارها نیز باید از هوش مصنوعی برای بهبود عملکرد خود استفاده کنند.